น้ำพริกอ่อง เป็นอาหารพื้นเมืองภาคเหนือ ที่ล้วนแล้วใครๆก็ต่างรู้จักดีเลยก็ว่าได้ เป็นอาหารที่ อยู่คู่กับชาวเหนือ และชาวไทย มาโดยตลอด โดยเฉพาะเมื่อมีงานบุญ หรืองานรับแขกบ้าน แขกเมือง จะต้องมีอาหารชนิดนี้ อยู่ในขันโตก ซึ่ง ขันโตกหรือ โตก ก็คือ ภาชนะที่สำหรับวางอาหารสำหรับชาวล้านนนา ชนิดหนึ่งที่ มีลักษณะทรงกลม ทำด้วยหวายหรือ ทำด้วยไม้ ความกว้างมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 30 เซนติเมตรขึ้นไป โดยมีเชิงสูง ประมาณ 1 ฟุต เอาไว้ใช้วางอาหาร แล้วทุกคนจะนั่งล้อมวงขันโตก เพื่อรับประทานอาหาร ขันโตกมี 3 แบบ เริ่มจาก ขันโตกหลวง ขันโตกฮาม ขันโตกน้อย ที่โดยส่วนใหญ่จะต้องมีน้ำพริกชนิดนี้ที่เป็นอาหารพื้นบ้านพื้นเมืองของชาวเหนือ
รสชาติของ น้ำพริกอ่อง อาหารพื้นเมืองภาคเหนือ
ความเผ็ดที่ได้มาจากพริก ความเปรี้ยวที่ได้มาจากมะเขือเทศหรือมะเขือส้ม และรสเค็มจากถั่วเน่า ส่วนผสมทั้งสามอย่างนี้ ทำให้น้ำพริกมีสีแดงส้ม น้ำพริกจะมีลักษณะคล้ายหมูสับผัด จะไม่ได้เหมือนน้ำพริกทั่วๆไป ที่รวมเป็นเนื้อผสมเดียวกัน แต่จะเป็นลักษณะ เป็นน้ำพริกแบคลุกคลิก หรือใสจนเหมือนน้ำแกงก็ว่าได้ และเป็นน้ำพริกที่นิยมทานคู่กับกากหมู แคปหมู หรือผักสด ผักต้ม เช่น แตงกวาหั่นแว่น ถั่วฝักยาว กระหล่ำปลี และผักกาดขาว
ที่สำคัญไม่นิยมใส่น้ำตาล ส่วนผสมหลักที่สำคัญคือ มะเขือส้ม นำมาผัดกับเนื้อหมู และกับน้ำพริก แต่เดิมทีจะใช้เป็นเนื้อปลาช่อน เพราะเนื้อหมูจะหายาก ตามภาคเหนือ และที่มาของคำว่า “อ่อง” คือ การเคี่ยวหรือการผัด ที่ทำให้งวดลง หรือข้น นั่นเอง
น้ำพริกสำหรับผัดน้ำพริกอ่องจะคล้ายกับน้ำพริกแกงส้มของภาคกลาง แต่จะไม่ใส่กระชาย และใช้พริกแห้งแทนพรออกหยวก ที่ภาษาเหนือ เรียกว่า น้ำพริกหนุ่ม ที่สำคัญของน้ำพริกอ่อง นั่น ยังสามารถนำไปทำขนมจีนน้ำเงี้ยวต่อได้
น้ำพริกอ่องมีจำนวนไขมัน ประมาณ 9.46 กรัม ต่อน้ำพริก 100 กรัม และให้พลังงาน 126 แคลลอรี่ ต่อน้ำพริก 100 กรัม เช่นกัน แต่ถ้าทานกันกากหมู หรือ แคปหมู ก็บวกเพิ่มตามจำนวน และให้ไขมันและพลังงานที่เพียงพอ สำหรับภาคเหนือที่อากาศหนาว
ส่วนผสม
พริกแกงน้ำพริกอ่อง
พริกชี้ฟ้า 6-7 เม็ด
หอมแดงไทย (ไม่ใช่หอมแดงแขก) 3-4 หัว
กระเทียมกลีบไทย 6-7 กลีบ
เกลือป่น ½ ช้อนชา
น้ำพริกอ่อง
พริกแกงที่โขลกไว้
หมูสับ 250 กรัม
ถั่วเน่าแผ่นปิ้ง โขลกป่น 1-2 ช้อนโต๊ะ
น้ำมันหมู 2 ช้อนโต๊ะ
มะเขือเทศ หรือมะเขือส้ม 200 กรัม (เติมได้ยิ่งใส่ยิ่งเปรี้ยว)
เกลือป่น
น้ำตาลปึก เล็กน้อย
ต้นหอมซอย ตามใจชอบ
ผักชีซอย ตามใจชอบ
วิธีทำ
พริกแกง เอาเมล็ดพริกชี้ฟ้าแห้งออก แช่น้ำจนนิ่ม นำไปโขลกกับหอมแดง กระเทียม และเกลือ จนละเอียด แล้วตักพักไว้
น้ำพริกอ่อง ตำมะเขือเทศให้พอแหลก ใส่ภาชนะพักไว้
ตั้งกระทะไฟปานกลาง ใส่น้ำมันหมูและพริกแกงผัดให้หอม เติมหมูสับ แล้วผัดต่อเล็กน้อย ค่อยใส่มะเขือเทศที่ตำไว้ ผัดต่อปรุงรส ด้วยเกลือ ถั่วเน่า น้ำตาลปึก ให้มีรสชาติเปรี้ยวเค็มปะแล่ม หวานน้อยๆ ที่มีรสชาติออกเผ็ดจากเครื่องแกง มีรสถั่วเน่า ผัดต่อด้วยไฟอ่อนค่อนข้างไปทางปานกลาง พอน้ำพริกงวดลงดีแล้ว ตักใส่ภชนะที่เตรียมไว้
โรยตกแต่งน้ำพริกด้วย ต้นหอม ผักชีซอย ตามความชอบ แล้วจัดเสิร์ฟในขันโตก หรือภาชนะอื่นๆ ทานคู่กับเครื่องเคียงต่างๆ ที่เตรียมไว้ เช่น กากหมู แคปหมู ผักต้ม ผักสด ตามความชอบ
ทั้งหมดนี้เป็นความเป็นมาและรายละเอียด ขั้นตอน วิธีการทำ น้ำพริกอ่อง ที่เป็นอาหารพื้นเมืองของภาคเหนือ ที่เป็นอาหารเมืองหนาว เอาไว้รับประทานได้หลายโอกาส แล้วแต่ แต่ละบ้านจะจัดสรร